Հայաստանում ֆերմերների գյուղատնտեսական մթերքները ԱԱՀ-ով չեն հարկվում. Թվում է, թե սա հարկային արտոնություն է, բայց իրականում դա բումերանգի պես հարվածում է հենց իրենք՝ ֆերմերներին, ովքեր դրա պատճառով ստիպված են ապրանքն ավելի էժան վաճառել։ 2018-ին արդեն փորձել են խնդրին լուծում տալ, հիմա նորից մոտեցան։
Հայաստանի էկոնոմիկայի նախարարությունը կրկին փորձում է լուծել գյուղմթերքների հարկման հետ կապված վաղեմի խնդիրը։ Հայաստանում դա ԱԱՀ չի գանձվում, և թվում է, թե դա ձեռնտու է գյուղացուն՝ միեւնույն է, նրանք միլիոններ չեն աշխատում, ուստի գոնե իրենցից հարկեր չեն վերցնում։ Բայց հարցն այն է, որ ԱԱՀ-ի բացակայությունը ոչ միայն չի օգնում գյուղացուն, այլեւ հաճախ խանգարում է նրանց։ Հաշվի առնելով, որ ԱԱՀ-ն ամենահեշտ հարկը չէ, խնդիրը կբացատրենք առանձին պարբերությամբ, իսկ հետո կխոսենք բուն օրենքի նախագծի մասին, որն առաջարկում է էկոնոմիկայի նախարարությունը խնդրին լուծում տալ։
Բազմագույն ԱԱՀ
ԱԱՀ-ն հարկ է, որը չի վճարում խաղող աճեցնող գյուղացին, և ոչ այս խաղողը վաճառող Երևանի սուպերմարկետը։ Այն գումարվում է վերջնական գնին, որը վճարում ենք ես և դու: Պարզության համար եկեք պատկերենք իրավիճակը գծապատկերում. ձախ կողմում «իդեալականն» է, աջում՝ իրականը:
Իդեալում, ֆերմերը վաճառում է պայմանական կիլոգրամ խաղող: Նրա բաժնեմասը 300 դրամ է, ցուցադրված է կանաչ գույնով։ Բացի այդ, դրա վրա գանձվում է 60 դրամ (այսինքն՝ 20%) ԱԱՀ։ Այս 360 դրամի դիմաց խանութը գանձում է իր մակնշման 100 դրամը, որին ավելացվում է նաև ԱԱՀ՝ 20 դրամ (այսինքն՝ կրկին 20%)։ Սուպերմարկետի դարակում խաղողը արժե 480 դրամ։
Վաճառելով ապրանքը՝ սուպերմարկետը պետությանը վճարում է ԱԱՀ-ի երկու կարմիր «բիծ»՝ վերին (սեփական) և ներքևի (ֆերմա): Դրանից հետո հարկայինը նրան ծանուցում է. «Ձեր վաճառքից գոյացել է 60+20 դրամ ԱԱՀ, ձեր անունից՝ 20, ֆերմերի անունից՝ 60»։
Հետևաբար, եթե ԱԱՀ-ի շղթան նորմալ է աշխատում, ապա դրա բոլոր մասնակիցների համար այն ստեղծում է 0% բեռ։ Խնդիրներն առաջանում են, երբ շղթան ձախողվում է:
Որոնք ցույց են տրված աջ կողմում գտնվող դիագրամում: Հարկայինը սուպերմարկետին ասում է. «Մենք գյուղացուց ԱԱՀ չենք գանձում, բայց այս 60 դրամը պետք է ինչ-որ մեկից վերցնել։ Ձեզանից կվերցնենք, այլ ելք չկա»։
Սուպերմարկետի դիմաց խնդիրը լուծելու մի քանի տարբերակ կա. Առաջինը՝ ձեր «ծանր փողից» նրանց տալն է (ձեր «մանուշակագույն» 100 դրամանոցից)։ Բնականաբար, ոչ ոք դա չի անի։ Երկրորդ տարբերակը վերջնական գինը բարձրացնելն ու գնորդի հաշվին վճարելն է (սա էլ ոչ ոք չի անի, որպեսզի չկորցնի հաճախորդներին)։ Հետևաբար, գործում է երրորդ տարբերակը, որտեղ «ծայրահեղը» ֆերմերն է։ Սուպերմարկետը ֆերմերի եկամուտից «կտրում» է 60 դրամը (նկարում պատկերված կանաչ կտորը) և խաղողը 240-ի փոխարեն գնում է 300-ով, իսկ հավելյալ 60 դրամը (կապույտ գույնով) տալիս է պետությանը ԱԱՀ վճարելու համար (այսինքն. կապույտով 60 դրամ «մարում» է կարմիրը ):
Այսպիսով, վաճառասեղանի վրա մենք և՛ վճարեցինք, և՛ շարունակում ենք վճարել 480 դրամ, իսկ պետությունը մնում է իր կարմիր կտորներով, սուպերմարկետը՝ իր մանուշակագույն կտորով, իսկ գյուղացու կանաչ կտորը կրճատվում է։