#Բույսերիպաթոլոգիա #ԲուսաբուծականՀիվանդություն #Սնկայինվարակ #ԿայունԳյուղատնտեսություն #ԿենսաբանականՎերահսկում #ՌՆԹ-ի միջամտություն #Գենոմի խմբագրում
Սպիտակ ծայրի հիվանդությունը, որն առաջանում է սնկային պաթոգեն Sclerotinia sclerotiorum-ով, մեծ սպառնալիք է մի շարք մշակաբույսերի համար, այդ թվում՝ սոյայի, կանոլայի, արևածաղկի և հազարի: Հիվանդությունը բնութագրվում է բույսի ցողունների, տերևների և պատիճների վրա սպիտակ բամբակի աճով, որն ի վերջո հանգեցնում է նրանց քայքայման և մահվան: Բորբոսն առաջացնում է կոշտ, սև, գոյատևող կառուցվածքներ, որոնք կոչվում են սկլերոտիա, որոնք կարող են կենսունակ մնալ հողում մի քանի տարի, ինչը դժվարացնում է հիվանդությունը կառավարելը:
Զարգացում. Sclerotinia sclerotiorum-ը վարակում է բույսերը՝ ազատելով սպորներ, որոնք կարող են կրել քամին, ջուրը կամ միջատները: Սպորները բնական բացվածքներով կամ վերքերով մտնում են բույս և հաստատվում հյուսվածքի մեջ։ Այնուհետեւ բորբոսն արտադրում է ֆերմենտներ, որոնք քայքայում են բջջային պատերը՝ առաջացնելով բնորոշ սպիտակ բամբակի աճ: Հիվանդությունը կարող է արագ տարածվել բարենպաստ պայմաններում, ինչպիսիք են բարձր խոնավությունը, չափավոր ջերմաստիճանը և խոնավ պայմանները:
Զարգացման հետևանքները. Սպիտակ ծայրի հիվանդությունը կարող է ազդակիր մշակաբույսերի բերքատվության զգալի կորուստ առաջացնել՝ տատանվում է 10%-ից մինչև 100%, կախված վարակի ծանրությունից և բերքի փուլից: Հիվանդությունը կարող է ազդել նաև արտադրանքի որակի վրա՝ նվազեցնելով դրա շուկայական արժեքը։ Ավելին, բորբոսը կարող է վարակել մի քանի այլ բույսերի տեսակներ՝ դժվարացնելով ցանքաշրջանառությունը և հիվանդությունների կառավարումը:
Սպիտակ ծայրի հիվանդության դեմ պայքարելու համար մշակվել են մի քանի ռազմավարություններ, ներառյալ դիմացկուն սորտերի, մշակութային պրակտիկաների և ֆունգիցիդների օգտագործումը: Այնուամենայնիվ, այս ռազմավարություններն ունեն սահմանափակումներ, և բորբոսը դիմադրություն է զարգացրել սովորաբար օգտագործվող որոշ ֆունգիցիդների նկատմամբ: Ուստի հիվանդությունը կառավարելու համար նորարարական և կայուն մոտեցումների կարիք կա:
Հետազոտողները ուսումնասիրում են տարբեր ուղիներ, ինչպիսիք են կենսաբանական հսկողությունը, ՌՆԹ-ի միջամտությունը և գենոմի խմբագրումը, սնկային սպառնալիքի դեմ պայքարելու համար: Կենսաբանական հսկողությունը ներառում է բնական օրգանիզմների օգտագործումը, ինչպիսիք են բակտերիաները, սնկերը և վիրուսները, որպեսզի ճնշեն պաթոգենների աճը և տարածումը: ՌՆԹ-ի միջամտությունը գեների լռեցման մեխանիզմ է, որը կարող է օգտագործվել պաթոգենների գոյատևման համար անհրաժեշտ գեների արտահայտումը արգելակելու համար: Գենոմի խմբագրումը գործիք է, որը կարող է օգտագործվել պաթոգենների գենոմում հատուկ մուտացիաներ ներմուծելու համար՝ այն դարձնելով ավելի քիչ վիրուլենտ:
Sclerotinia sclerotiorum-ով առաջացած սպիտակ ծայրի հիվանդությունը զգալի սպառնալիք է մի քանի մշակաբույսերի համար, և դրա կառավարումը պահանջում է բազմակողմ մոտեցում: Նորարար և կայուն ռազմավարությունները, ինչպիսիք են կենսաբանական վերահսկումը, ՌՆԹ-ի միջամտությունը և գենոմի խմբագրումը, խոստումնալից լուծումներ են առաջարկում սնկային սպառնալիքի դեմ պայքարելու համար: